Het hangt af van je doel

Het is wettelijk verboden. Toch komt het nog regelmatig voor: een kind dat een tik krijgt van een ouder. “Wat is eigenlijk het probleem? Het werkt toch?” vragen sommigen zich af. Of het werkt hangt af van de doel. Als je bedoelt dat het kind dat een klap krijgt daarna doet wat je zegt, dan klopt dat. Geweld, of alleen al de dreiging ervan, is een uiterst krachtig wapen om de wil van een kind mee te breken. De vraag is of je dat moet willen. Want wat zijn de gevolgen hiervan op de lange termijn? Ik zet een paar negatieve gevolgen hieronder op een rijtje:

Geweld beschadigt je relatie met je kind

Wil je dat je kind naar je toekomt als het in moeilijkheden zit, dan moet het je kunnen vertrouwen. Een gewelddadige ouder is geen ouder die je kunt vertrouwen, omdat het een volwassene betreft die de totale afhankelijkheid van het kind gebruikt om het te kunnen domineren. Zodra het kind groot en onafhankelijk genoeg is om terug te slaan, ‘werkt’ geweld niet meer als sturend instrument. Dat wil zeggen dat het alleen werkt omdat kinderen weerloos zijn tegenover hun ouders. Kinderen voelen onbewust hoe scheef dit is, maar kunnen zich niet de luxe veroorloven dan maar zonder ouders door het leven te gaan. Dat kinderen loyaal zijn aan hun ouders, ook als deze hen mishandelen, zegt iets over hun overlevingsdrang. Dat is geen liefde, dat is afhankelijkheid.

Dat kinderen loyaal zijn aan hun ouders, ook als deze hen mishandelen, zegt iets over hun overlevingsdrang. Dat is geen liefde, dat is afhankelijkheid.

De liefde en en het vertrouwen van een kind moet je winnen en verdienen. Dit bouw je op met alles wat je doet. Dit geldt niet alleen voor leraren, nannies, oppassers, tantes, ooms, opa’s of oma’s, maar ook voor ouders.

Geweld beschadigt je kind

De ouder kind relatie zet de toon voor alle toekomstige relaties die het kind in zijn verdere leven aangaat. Wil je dat het kind volgzaam de grootste pestkop volgt op school, of zelf als pestkop respect afdwingt bij andere kinderen? Of later als volwassene een gewelddadige partner kiest of wordt? Dat je kind iemand wordt die niet voor zichzelf op durft te komen tegenover een baas die zijn werknemers uitbuidt? Het zijn retorische vragen. Niemand wil dit voor zijn kind. Om die reden wil ik dat iedereen die met kinderen te maken krijgt (en dat zijn we vrijwel allemaal) zich realiseert dat (de dreiging van) geweld nooit een goede manier is om een conflict met een kind op te lossen. Het afdwingen van gehoorzaamheid door middel van geweld wordt een patroon waar het kind zich in ‘thuis’ gaat voelen. Het wordt een vicieuze cirkel die niet makkelijk te doorbreken is.

Het gebruiken van geweld als corrigerende hulpmiddel wordt in verband gebracht met een reeks psychische problemen, zoals angst, depressie, hulpeloosheid en verslaving.

Het gebruiken van geweld als corrigerende hulpmiddel wordt ook in verband gebracht met een reeks psychische problemen, zoals angst, depressie, hulpeloosheid en verslaving. Lees hier verder in het Engels het overzicht van 20 jaar wetenschappelijke studies over corrigerende tikken.

Geweld genereert geweld

Geweld normaliseert geweld. Geweld genereert geweld. Dit is uitgebreid bestudeerd en steeds opnieuw bevestigd. Het is eigenlijk vrij eenvoudig te begrijpen als je bedenkt dat ons socialisatieproces werkt door middel van observatie en imitatie. De boodschap die een kind mee krijgt als je het slaat, is dat geweld een handig hulpmiddel is om je zin te krijgen.

Door het proces van indirecte versterking (vicarious reinforcement) kan het gebeuren dat kinderen gedrag kopiëren van anderen die voor dat gedrag zijn beloond. Op de een of andere manier voelen we ons indirect ook beloond als dit gebeurt. Een model die zijn gedrag wordt gestraft wordt minder snel geïmiteerd. Echter is het gedrag wel aangeleerd en kan het onder bepaalde omstandigheden – bijvoorbeeld als de kans op straf laag is – toch uitgevoerd worden. Dit is de reden waarom het simpelweg kijken naar gewelddadige media iemand gewelddadiger kan maken, ongeacht of het geweld alleen door de slechteriken of ook door de helden van de film of het spel wordt uitgevoerd.

Willen we een vreedzamere samenleving dan begint dit bij hoe we met de kleinsten en de meest kwetsbaren in onze samenleving omgaan en welk gedrag we zodoende normaliseren. 

Geweld genereert geweld. Willen we een vreedzamere samenleving dan begint dit bij hoe we de meest kwetsbaren in onder ons behandelen.

Het ontneemt kinderen hun gevoel van agency

Geweld heeft gevolgen op hoe we in het leven staan. Wij mensen hebben het idee dat we ons leven zelf vormgeven. We zijn ervan overtuigd dat wat we doen er toe doet. Dit wordt ook wel geduid met de term agency, onze daadkracht. Wij hebben het gevoel agency te bezitten, maar dit is uiteraard maar deels de waarheid. Er zijn veel dingen die wij mensen niet in de hand hebben: denk maar aan een natuurramp of ziekte bijvoorbeeld. Het gevoel van agency is echter enorm belangrijk voor ons menszijn. Het zorgt ervoor dat we scheppend in het leven staan. Een mens zonder gevoel van agency is een slachtoffer, iemand die passief is of apathisch, iemand die dingen overkomt en verder geen grip heeft op het leven.

Als ons mensen geweld aangedaan wordt, dan heeft dit naast de fysieke pijn tot gevolg dat ons gevoel van agency wordt aangetast. De illusie dat we ons leven zelf vormgeven verdwijnt op het moment dat ons geweld aan wordt gedaan en maakt plaats voor machteloosheid. Dit kan weer herstelt worden, bijvoorbeeld door betekenisgeving aan het geweld. Zo kan iemand die het geweld dat hem of haar is aangedaan onder woorden kan brengen en gehoord wordt, daarmee grip krijgen op de situatie. Sociaal gezien verandert deze persoon zijn of haar status dan van een slachtoffer naar een overlever, een ervaringsdeskundige met nieuwe inzichten. In het herstel van het gevoel van agency speelt de toehoorder een grote rol. Iemand die niet gehoord wordt, kan deze stap niet maken.

Als we dit betrekken op kinderen, moeten we ons goed realiseren hoe weinig kinderen überhaupt al te zeggen hebben. Ouders bepalen waar het kind woont, wat het draagt, waar het naar school gaat, wat het eet, hoe laat het naar bed gaat, etc. En dat is ook goed, want veel van die beslissingen kan een kind zelf helemaal niet nemen. Ik pleit dan ook niet van het overdragen van meer zeggenschap over cruciale aspecten van het welzijn van kinderen naar de kinderen, maar wel voor het bewustzijn van de afhankelijke positie van het kind. Het is goed om jezelf af te vragen: Waar kan het kind scheppend zijn? Op welke vlakken kan het veilig experimenteren?

Een kind heeft een opvoeder nodig om geweld dat hen is aangedaan door derden te verwerken. Die rol kun je niet pakken als jij hen dit geweld hebt aangedaan.

Bekeken vanuit het idee dat we het kind willen laten opgroeien met een gezond gevoel van agency, overtuigd dat hun daden zinvol zijn en effect hebben op het verloop van hun verdere leven, dan vloeit daar logischerwijs uit voort dat een gewelddadige opvoeder daar niet bij past. Het kind heeft juist de tegenovergestelde rol nodig van de opvoeder, namelijk die als toehoorder op momenten dat hun gevoel van agency wordt aangetast, als hen geweld is aangedaan. Bij kleinere kinderen kunnen we helpen bij het onder woorden brengen van hun ervaringen door hen de woorden aan te reiken die ze zelf nog niet onder de knie hebben. Bij oudere kinderen helpt het om te luisteren en te bevestigen wat je hebt gehoord. Daarmee geef je het kind de kans zijn gevoel van agency terug te vinden.

Voor verdieping over het verlies van gevoel van agency bij geweld, zie het boek The Politics of Storytellling – Violence, Transgression and Intersubjectivity (2002) van Prof. M. Jackson.

Conclusie

Hoe dat we kinderen kunnen helpen als hen geweld is aangedaan en hoe we kunnen zorgen dat kinderen meewerken als we daar om vragen, daar vallen boeken mee te vullen. Ik zal er dan ook nog veel blogs aan wijden. Voor nu was het mijn bedoeling de lezer te overtuigen van het belang van het achterwegen laten van de corrigerende tik. Gezien de negatieve gevolgen die het op het kind kan hebben op de lange termijn is het geen onschuldig instrument.

En jij?

Hoe ben je zelf opgegroeid? Deel je zelf wel eens een corrigerende tik uit? Hoe voel je je daarna?Heeft deze blog je van mening doen veranderen? Ik hoor het graag! Laat een opmerking achter onder deze blog, email me via info@we-nurture.com of reageer via de sociale media.